“Languages Matter!” – (Even for Newahs?)

नेपाल संवत ११२८ सिल्लाथ्व १५ (सिपुन्ही) बिहिबाः

थउँ माँभासया अन्तर्राष्ट्रीय न्हि। माँभासया मतलब् झी नेवाःतेतः दुला?

माँभासयात राष्ट्र भासया रूपे हनेमा धका जुलुस वना थःगु ज्यानहे पाःपिनिगु सम्माने, संयुक्त राष्ट्र संघया घोषणाकथँ, थउँ “माँभासतय् अन्तर्राट्रीय दीँ (International Day of Mother languages)” खः। व जक मखु थ्वदँ (सन् २००८ ला) “माँभासतय् अन्तर्राट्रीय दँ (International Year of Mother Languages,-2008” ) हे घोषणा जूगु दु।”Languages Matter! (भासाया मतलब दु!) धैगु नाराय् सन् २००८ यंक बिस्कँ ज्याझ्वः न्ह्यकीगु दु। संयुक्त राष्ट्र संघया पहले ९ (गुँ) दँ न्ह्यवःनिसेँ, संसारया चीचीधंगु समुदायया जनवर्गतयगु माँभासया संरक्षण व उत्थानया उद्देष्यकथँ न्ह्याकूगु थ्व विश्व अभियानँ, न्हनावने त्यंगु चीचीधंगु समुदायया माँभासत छेलेतः प्रोत्साहन बियावया च्वंगु दु।

थनँ ५६दँ न्ह्यवः (सन् १९५२ फेब्रूवरि २१कुन्हु) बन्गलादेसीतयसँ थःगु माँभासया लागी ज्यान पाःगु न्हियात अनुस्मरणयायगुथँ, संयुक्त राष्ट्र संघया युनेस्कोँ थनी ९(गुँ)दँ न्ह्यवया फेब्रूवरि २१कुन्हु “माँभासया अन्तर्राष्ट्रीय न्हि” घोषणा यागु खः। अनँ, वंगु सालया मे १६ कुन्हु जूगु संयुक्त राष्ट्र संघया महासभाँ सन् २००८ सालयात “माँ भासया अन्तर्राष्ट्रीय दँ (International Year of Mother Languages,-2008) ” कथँ हनेतः घोषणा यागु खः ।

(१९५२ सालय् बेन्गालितेसँ थःगु माँभासयात राष्ट्र भास यायमा धका ढाका शहरे पिहाँ वःगु जुलुस)

“Languages Matter! Even for Newahs? धका न्ह्यसः छगुला झीगु न्ह्यःने धस्वाक्क हे दँहेवइ। छायधाःसा, झी नेवाःतयसँ झीगु माँभासयात बीमागु प्राथमिकता बीमफुनि।खँ थूपिनिगु लागीला तसकँहे मछासे च्वन्गु खँ। मथूपिनिगु लागी छुँ मतलब् मदैगु स्वाभाविक धायगु बिनाँ, मेगु छुधायगु ? खःजा नेवाः भासजवाः, साहित्यकार, च्वमि गुरुपिसँ नेपाल भासया उत्थानया लागी ज्यासँपिँ मदुगु मखु। छु दु व जक, छुखेँ ज्यू उकियात जक छेला हया च्वन। तर ज्यापूवंक यायगु, बाँलाक्क यायगु धैगु न्हापाया नेवाःतेकेदूगु मेन्टायलिटियात छु जुयावन? झी नेवाःतेगु माँ भास “नेपाल भास” यात खय् तेगु भासँहे थःत थःम्हँ “नेवार, नेवारी” धका अपमान याना च्वंगु दु। झीपिँ नेवाः जाती (Newah Nation) या मनूत, झीगु माँभास नेपाल भास “Nepal Bhasa” यात, नेवार भाषा धका थःपिँसँ हे धयावया च्वंगु थःपिसँ हे मचाले धुंकूबलेला, झीगु भाय थ्वका वका धाःसाँ थुइगु हे मखे धुंकल।चाला छिकपिसँ? झीगु भासया थःगुहे लिपित दु। प्रचलित, रञ्जना, भुजिँगोल इत्यादी। प्रचलित धयागु Standard, well-known, well-used धैगु अर्थ मस्यूगुला, स्यूसाँ मस्यूपह याना च्वंगुला ? वला थःम्हँ हे जक स्यू।

इन्डियाँ वःगु, विक्रम संवतया पलेसा, झीगुहे देसया नामँदूगु नेपाल संवत छेला हयमाल, इन्डियाँ वःगु देवनागर आखःया पलेसा झीगुहे प्रचलित आखःयात छेला हयमाल। कतपिनिगु संवत, कतपिनिगु आखःयात गुलि माया यायगु? झीगु संवत, झीगु लिपियातनं भतीचा जूसाँ माया यायमाल। अलेतिनि, झीगु अस्तित्व दइ।मखुसा, झीपि न्ह्याबलेँ हे ल्यूने लाका च्वनेमाली न्हाँ। झी नेवाःत, खसभास, हिन्दी, उर्दु, अंग्रेजी जक मखु आला, फ्रेन्च्, जपानी, एस्पेरान्तो सःपीँहे दया वय् धुन्कल। गुलिँला एस्पेरान्तो भास देःदेसे वना स्यँ वनीपिँ हे दया वयधुंकल। अथे सःस्यूपिँ नेवाःतेके, विदेसितयसँ “अले छिकपिनिगु भास छुले?” धका न्यनीबले, जिमिगु भास “नेपाली” धाइपिँ नेवाःतयतः, नेवाःतेगु भासला “नेपाल भास” धका स्यूपिँ विदेसितनँ दयावयधुंकूगु खँ, जि व भास सः थ्व भास सः धका धमण्ड यायगु नाप नापँ, जि थःगु माँ भास, नेपाल भास, थःगु भासया लिपि च्वयसः धकानं गर्व तायकूसाजक, विदेसितय् न्ह्यःने इमिगु भास सःगुया मतलब् दइ।मखुसा थःगु न्ह्याय् थःम्हँतुँ धेनेगु सिबाय् छुपाइ? “म्हँ छम्हँ तःले लाकाः, तुतिनिपा जक द्यःने तया, “जि द्यःने, जि द्यःने ” धाइगु उखान लुमँस्य वयका बीपिँ विद्वानत थेँ जुइन्हाँ।

झी सकस्याँ वाःचायकेगु खःसा, संयुक्त राष्ट्र संघया युनेस्कोया पहले न्ह्याःवःगु, थ्व “माँ भासया अन्तर्राष्ट्रीय दँ २००८” यात सफल यायतः, झीसँनँ झीगु भासया अस्तित्व ल्यनीगु ज्याछता यायनु। व खः झीगु प्रचलित लिपियात छेलेगु, प्रचलित लिपिया युनिकोड फोन्ट् दयका हलिमे सकसितँ इनाबीनु। छिनँ गुहालि यानादी न्ह्याःसा स्वापु तयादिसँ।
-झी “दनेवाः”
(किपाः सुभाय् – नेपालसञ्चारडट्कम्)

छिगु प्रतिकृया थन क्वसँ च्वंगु comment सँ च्वयादिसँ।