नेपालभास धैगु खँग्वयात गैर नेवा:तेसँ जक मखु झी नेवा:तेसँहे थीथीकथँ च्वयेगु याना च्वंगु बारे छत्वाचा मंखना च्वया च्वना।
गैरनेवा:तेसँ नेवारी, नेवार भाषा धका च्वयेगु यासाँ स्यूपिसँ “नेपालभाषा” धका हे च्वइपिँ दु। खसभास न्हिपौ गोरखापत्र, अन्नपूर्ण, कान्तिपुर थेँ जागु अखबारे नेपाल भासयात खसभासँ “नेपालभाषा” धका च्वयेगु या:। झी नेवा:तेसँ नेपालभासयात “नेवारी” धका च्वइपिँ म्हो धाय् थाय् दुसाँ नेवारभाषा धैगु खँग्व: च्वया हया च्वंगु खनेदु। लायकू पौ छगु दसू ख:। अज नेवा:तेसँ हे खसभासँ च्वइबले थ:गु माँ भासयात नेवारभाषा धका च्वइगु याना वया च्वंगु दु। अले नेपालभासयात अंग्रेजभासँ च्वइबले Nepal Bhasa धका आपालं च्वइगु खने दुसा, Nepal Bhasha धका च्वइपिँनँ दु। गुबलेँ Nepalbgasa धका टाइपिङ मिस्टेक जूसाँ मतलव तय् मलागु दसूनँ खनेदया वया च्वंगु दु।
झीगु नेपालभासया बारे भचा अनुसन्धान याना स्वल धा:सा थउँकन्हय् छ्येला च्वंगु खँग्वत व ऐतिहासिक कथँ छ्येलात:गु मुल खँग्वत पाना वनाच्वंगु दु। अयनँ थ्व खँग्वत गथे पा: धका पिचुकहे सीके अ:पु।
१) “नेपालभास” धैगु खँग्व: संस्कृतमूल खँग्वकथँ “नेपालभाषा” धका च्वयेगु याना त:गु दु।
२) नेपालभाषायात “नेपा:भाय्” धायेगु चलन “नेपालभास” धैगु च्वसाभासया खँग्व:यात चीहा:याना धायेगु चलनकथँ “नेपा:भाय्” जूवंगु खनेदु।
३) “नेपा:भाय्” धैगु खँग्व: सिबेनँ “नेवा:भाय्” धका धायेगु चलन “नेपाल” यात “नेवाल” धाइगु मेगु चलन कथँ नेवाल भास –> “नेवा:भाय्” जू वना च्वंगु खनेदु।
४) गैरनेवा:तेसँ नेपाल खँग्व:यात नेपार धाइथेँ “नेवाल” यात “नेवार” धाइगु चलनँ “नेवार” “नेवारी” भाषा धायेगु चलन व:गु खँ पिचुक सीदु।
थथे नेपालभास खँग्व: गथे पाना च्वन धका पिचुक सीकेफत धा:सा पिचुक छ्येलेगु बानि दया वैगु खंकेफु। थुकीयात चीहाकेक धायेगुसा
नेपालभाषा (संस्कृत मुल खँग्व)
नेपालभास; नेवालभास (च्वसाभास)
नेपा:भाय्; नेवा:भाय् (ल्हानाभाय् )
नेवारभाषा, नेवारीभाषा (गैरनेवा:तेसँ छ्यलीगु खँग्वत)
अले अंग्रेज भासँ नेपालभास खँग्व:यात कया “Nepal Bhasa”धका आपासिनँ छ्येलाच्वंगु दु। थुज्व:कथँ छसीकथँ खँथुइका काय् फत धा:सा नेपालभास धैगु खँग्व छ्येलेबले अलमल जुइमखु।
मेगुखँ झी झी नेवा:तयसँ पिचुक झीगु खँग् छ्येला मयन धा:सा गैरनेवा: तेसनँ ल्वाक:ब्वाक: यानाहे छ्यलीगु याइ। थउँकन्ह्य् अथेहे जुया च्वंगुदु। उकीँ थुकीयात भिंकेगु आवस्यकता दु। थथे सुना भिंकेफुले धाय् बले दकले न्हापाँ सफू, पत्रिकाय् च्वसू, चिनाखँ, बुखँ इत्यादिया च्वमिपिसँ। अले कम्प्यूटर व इन्टरनेटया प्रभावँ झी सकलेँ च्वमिपिँ थेँ हे जुइ धुंकल। झीसँ च्वइगु ईमेल, फेसबुकथेँ जागु समाजसञ्जालँ झीसँ च्वयेगु खँ तुरुन्तहे द्वलँद्व: मनूतेगु मिखाय् न्ह्यने खने दयेका बी फय् धुंकल। अले झीसँ छु च्वल वहे मेपिसँ (विस्कँयाना ख:मखु मस्यूपिसँ) अथेहे छ्यला यनी। उकेँ झीसँ पायछि जुइक च्वय् फत धा:सा नेपालभास थकायेगु त:धंगु देन जुइफु। पायछि जूमजू ल्या मतल धा:सा नेपालभासयात क्वफायेगु ज्या जुइफु।
छगु न्हूगु दसू ख: मोबाइले नेपालभासँ बुखँ पिकायेगु ज्या। थ्व ज्या नेपालभास थकायेगु लागी त:जिगु तिब: जू वँ। अयनँ उकीया नाँ “नेवा न्यूज” धका त:गु पायछि मजू। नेपालभास खँग्व:यात झीसँ (विस्कँयाना सञ्चारक:मिपिसँ) पायछिकथँ छ्येले फयेकेमा। मखुसा अर्थया अनर्थ जू वनी। “नेवा न्यूज” धैगु खँग्वलँ याना “नेपालभास बुखँ” धैगु खँग्वयात पुलाँ प: वयेकेगु जुइफु। उकीँ थुकीयात “नेपालभास बुखँ” वा “बुखँ नेपालभासँ” धका भिंकेफत धा:सा नेपालभास खँग्वयात मोबाइल मार्फत थकायेगु जुइफु। मखुसा क्वफायेगु जुइफु। झीसँ यानागु समालोचनायात ख:कथँ कायेफत धा:सा थथे ई कया थ:गु विचा: प्वंकेगु ज्याया अर्थ दैगु खना। सञ्चारक:मि, पत्रकारक:मितेगु ज्या समाजय् वैगु भास, तजिलजि, धर्मया विचलनयात भिंकेगु लक्ष जुइमागु दु। सञ्चार, पत्रकारिता धैगु व्यापार मखुसे सेवा ख:। सितिकँ यायेगु जक सेवा मखु। सेवायानाया मेवा सवा: कायेगु अस्वाभाविक मखु। भास सम्बन्धि यानागु छगु न्हूगु अनुसन्धानँकथँ “भास धैगु छगु आर्थिक उत्पादन” कथँ केने फूगु दु। “भासयात बानलाक छ्येलेफत धा:सा, व आर्थिक उत्पादन जक मखुसे राजनैतिक, व्यापारिक शक्ति (बल) या उत्पादक” तकँ यायेफु। थुकीयात बानलाक छ्येलेफत धा:सा उकीया लिच्व: चीधँ मजू।
– डा. सुवन् वज्राचार्य
नेपाल संवत ११३५ कछला २० (पञ्चमि)
[2014.11.11]
(च्वमि नेपाल अध्ययन मण्डल जपानया
नाय: ख:)