How to preserve Nepal’s invaluable manuscripts and data?

𑐐 𑐠𑐾 𑐫𑐵𑑅𑐳𑐵 𑐣𑐾𑐥𑐵𑐮𑐡𑐾𑐳𑐫𑐵 𑐩𑐹𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐹 𑐰 𑐜𑐾𑐚𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐖𑐸𑐂?

𑐣𑐾𑐥𑐵𑐮𑐮𑐶𑐥𑐶𑑃 𑐔𑑂𑐰𑐫𑐵𑐟𑑅𑐐𑐸 𑐩𑐹𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐹 𑐢𑐩𑐵𑐢𑐩𑑂 𑐣𑐵𑐳 𑐖𑐸𑐫𑐵 𑐰𑐿 𑐔𑑂𑐰𑑄𑐐𑐸𑐡𑐸𑐳𑐵 𑐄𑐖𑑀𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐹 𑐫𑐵𑐟 𑐕𑐸 𑐐 𑐠𑐾 𑐫𑐵𑑅𑐳𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐖𑐸𑐂 𑐢𑐿𑐐𑐸 𑐢𑐣𑑂𑐣𑐵 𑐳𑐦𑐹𑐫𑐵 𑐩𑐹 𑐠𑐹𑐥𑐶𑐳𑑃 𑐎𑐫𑐵 𑐰𑐫𑐵 𑐔𑑂𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐡𑐸𑑋 𑐠𑐸𑐖𑑀𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐸𑐫𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐫𑐵𑐫𑐾𑐐𑐸 𑐧𑐶𑐔𑐵𑑅 𑐴𑐾 𑐀𑐟𑐶𑐎𑐣 𑐧𑐵𑐣𑐮𑐵𑐐𑐸 𑐧𑐶𑐔𑐵𑑅 𑐏𑑅𑑋 𑐠𑐸𑐖𑑀𑐐𑐸 𑐧𑐶𑐔𑐵𑑅 𑐫𑐵𑐟 𑐗𑐷𑐳𑑃 𑐖𑑂𑐫𑐵𑐏𑑃𑐫𑑂 𑐴𑐶𑐮𑐾𑐐𑐸 𑐠𑑁𑑃𑐫𑐵 𑐁𑐰𑐳𑑂𑐫𑐎𑐟𑐵 𑐴𑐾 𑐖𑐸𑐫𑐵 𑐰𑐫𑑂 𑐢𑐸𑑄𑐎𑐹𑐐𑐸 𑐡𑐸𑑋 𑐕𑐸 𑐐𑐠𑐾 𑐫𑐵𑐳𑐵 𑐠𑐸𑐖𑑀𑐐𑐸 𑐩𑐹𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐹𑐫𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐖𑐸𑐂 𑐮𑐾 𑐢𑐿𑐐𑐸 𑐣𑑂𑐴𑑂𑐫𑐳𑑅 𑐫𑐵 𑐮𑐶𑐳𑑅 𑐩𑐵𑐮𑐵 𑐳𑑂𑐰𑐫𑐾𑐣𑐸𑑋

𑑑) 𑐳𑐵𑐢𑐵𑐬𑐞 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵 (Conventional Method):- 𑐐𑐣𑑃 𑐕𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐹 𑐢𑐸𑐎𑐸𑐟𑐷 𑐡𑐸𑐣𑐾 𑐟𑐫𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐫𑐵𑐫𑐾𑐐𑐸𑑋 𑐠𑑂𑐰 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵𑑃 𑐳𑐦𑐹 𑐢𑐿𑐐𑐸 𑐨𑑀𑐟𑐫𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐖𑐸𑐂 𑑋 𑐀𑐫𑐣𑑃 𑐳𑑂𑐰𑐵𑐨𑐵𑐰𑐶𑐎𑐫𑐵 𑐥𑑂𑐬𑐎𑑀𑐥 𑐨𑐸𑐏𑐵𑐫𑑂 𑐧𑑂𑐰𑐫𑐵 𑐩𑐷𑑃𑐣𑐫𑐵 𑐰𑐵𑐦𑐫𑑂 𑐰𑐫𑐵 𑐳𑐦𑐹 𑐟𑐫𑐵𑐟𑑅𑐐𑐸 𑐠𑐵𑐫𑑂 𑐣𑐵𑐳 𑐖𑐹𑐫𑐵 𑐰𑐣 𑐢𑐵𑑅𑐳𑐵 𑐠𑐸𑐖𑑀𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐹 𑐮𑑂𑐫𑐣𑐷 𑐩𑐏𑐸 𑑋 𑐰 𑐖𑐎 𑐩𑐏𑐸𑐳𑐾 𑐣𑑂𑐴𑐵𑐥𑐵 𑐬𑐵𑐞𑐵 𑐰 𑐱𑐵𑐴 𑐳𑐵𑐳𑐎𑐟𑐾𑐳𑑃 𑐣𑐾𑐥𑐵𑐮𑐮𑐶𑐥𑐶 𑐫𑐵 𑐳𑐦𑐹𑐟 𑐔𑑂𑐫𑐵𑐎𑐵 𑐕𑑀𑐫𑐵 𑐀𑐳𑑂𑐰𑐵𑐨𑐵𑐰𑐶𑐎 𑐎𑐠𑑃 𑐳𑐦𑐹𑐟 𑐣𑐵𑐳 𑐫𑐵𑑅 𑐠𑐾𑑃 𑐨𑐰𑐶𑐲𑑂𑐫𑐫𑑂 𑐣𑑃 𑐀𑐠𑐾 𑐩𑐖𑐸𑐂 𑐢𑐿𑐐𑐸 𑐐𑑂𑐫𑐵𑐬𑐵𑐣𑑂𑐚𑐶 𑐗𑐷𑐎𑐾 𑐩𑐡𑐸𑐳𑐵 𑐠𑐸𑐖𑑀𑐐𑐸 𑐩𑐹𑐰𑑄𑐐𑐸  𑐳𑐦𑐹𑐫𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞  𑐐𑐣𑑃 𑐕𑐾𑑃 𑐰𑐵  𑐳𑐦𑐸𑐎𑐸𑐠𑐷 𑐟𑐫𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐖𑐸𑐂𑐐𑐸 𑐏𑐣𑐾 𑐩𑐡𑐸𑑋

𑑒) 𑐰𑐿𑐖𑑂𑐘𑐵𑐣𑐶𑐎 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵 (Scientific Method) :- 𑐠𑑂𑐰 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵 𑐳𑑂𑐰𑐵𑐨𑐵𑐰𑐶𑐎 𑐰𑐵 𑐀𑐳𑑂𑐰𑐵𑐨𑐵𑐰𑐶𑐎 𑐎𑐠𑑃 𑐖𑐸𑐂𑐐𑐸 𑐣𑐵𑐳 𑐫𑐵𑐟 𑐥𑐣𑐾 𑐦𑐹𑐐𑐸 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵 𑐏𑐣𑐷 𑑋 𑐰𑐿𑐖𑑂𑐘𑐵𑐣𑐶𑐎  𑐟𑐫𑐾𑐳𑑃 𑐩𑐹𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐹𑐫𑐵𑐟 𑐜𑐶𑐖𑐶𑐚𑐮 𑐎𑐥𑐶 𑐡𑐫𑐾𑐎𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐫𑐵𑐫𑐾𑐐𑐸 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵𑐫𑐵𑐟 𑐰𑐿𑐖𑑂𑐘𑐵𑐣𑐶𑐎 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵 𑐢𑐵𑐂 𑑋 𑐜𑐶𑐖𑐶𑐚𑐮 𑐎𑐥𑐶 𑐡𑐫𑐾𑐎𑐾𑐐𑐸 𑐖𑑂𑐫𑐵𑐫𑐵 𑐮𑐶𑐥𑐵, 𑐳𑑂𑐎𑑂𑐫𑐵𑐣 𑐎𑑂𑐫𑐵𑐩𑐬𑐵  𑐖𑐎  𑐩𑐏𑐸𑐳𑐾 𑐥𑐷𑐜𑐷𑐊𑐦 𑐦𑐵𑐂𑐮, 𑐃𑐥𑐾𑐥𑐬𑑂 , 𑐠𑐾𑑃 𑐖𑐵𑐐𑐸 𑐰𑐿𑐖𑑂𑐘𑐵𑐣𑐶𑐎  𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵𑑃 𑐳𑐦𑐹, 𑐥𑑁 𑐥𑐶𑐎𑐵𑐫𑐾𑐐𑐸 𑐖𑑂𑐫𑐵𑐎𑐠𑑃  𑐩𑐹𑐰𑑄𑐐𑐸  𑐳𑐦𑐹𑐫𑐵𑐟 𑐳𑑂𑐎𑑂𑐫𑐵𑐣𑑂 𑐫𑐵𑐣𑐵 𑐳𑐸𑐬𑐎𑑂𑐲𑐵 𑐫𑐵𑐫𑐾𑐐𑐸 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵  𑐥𑐶𑐴𑐵𑑃 𑐰𑐫𑐵 𑐔𑑂𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐡𑐸𑑋 𑐠𑐸𑐖𑑀𑐐𑐸 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐖𑑂𑐫𑐵 𑐧𑑂𑐫𑐎𑑂𑐟𑐶 𑐰𑐵 𑐥𑐸𑐔𑑅 𑐏𑐮𑑅𑐟𑐾𑐳𑑃 𑐕𑐾𑐮𑐾𑐖𑐷𑐎𑐠𑑃 𑐠𑑅𑐐𑐸 𑐎𑐩𑑂𑐥𑑂𑐫𑐹𑐚𑐬𑐾 𑐖𑐎 𑐩𑐏𑐸𑐳𑐾 𑐐𑐹𑐐𑐮𑐠𑐾𑑃 𑐖𑐵𑑅𑐐𑐸 𑐳𑐬𑑂𑐐𑐟𑐫𑐵 𑐢𑐸𑐎𑐸𑐟𑐷 𑐟𑐫𑐵 𑐠𑑅𑐟 𑐩𑐵𑐮𑐷𑐧𑐮𑐾 𑐕𑐾𑐮𑐾 𑐖𑐷𑐐𑐸 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵𑐣𑑃 𑐥𑐶𑐴𑐵𑐰 𑐰𑐫𑑂 𑐢𑐸𑑄𑐎𑐮 𑑋 𑐩𑐾𑐏𑐟𑑃 𑐢𑐵𑐫𑐾𑐐𑐸𑐳𑐵 𑐕𑐶𑐐𑐸 𑐖𑐶𑐐𑐸 𑐩𑐹𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐹 𑐥𑑁 𑐰𑐵 𑐕𑐹𑑃 𑐜𑑀𑐎𑑂𑐫𑐹𑐩𑐾𑐣𑑂𑐚𑐟 𑐳𑐸𑐬𑐎𑑂𑐲𑐶𑐟 𑐫𑐵𑐫𑐾𑐟 𑐕𑐶𑐐𑐸 𑐖𑐶𑐐𑐸 𑐎𑐩𑑂𑐥𑑂𑐫𑐹𑐚𑐬𑐾 𑐖𑐎 𑐩𑐏𑐸𑐳𑐾 𑐐𑐹𑐐𑐮 𑐊𑐎𑐵𑐄𑐣𑑂𑐚𑐾 𑐟𑐫𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐫𑐵𑐫𑐾 𑐖𑐶𑐮 𑑋 𑐀𑐫𑐣𑑃 𑐠𑑂𑐰 𑐖𑑂𑐫𑐵 𑐧𑑂𑐫𑐎𑑂𑐟𑐶𑐐𑐟 𑐰𑐵 𑐥𑐸𑐔𑑅𑐫𑐵 𑐖𑑅𑐥𑐶𑐳𑑃 𑐖𑐎 𑐕𑐾𑐮𑐾 𑐖𑐷𑐐𑐸 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵 𑐖𑐸𑐮 𑑋 𑐰 𑐳𑐶𑐧𑐾 𑐴𑐮𑐶𑐩𑐫𑑂 𑐳𑐎𑐳𑐶𑐣𑑃 𑐕𑐾𑐮𑐾 𑐖𑐷𑐐𑐸 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵 𑐕𑐹𑑃 𑐳𑐬𑐎𑐵𑐬 𑐰𑐵 𑐳𑑄𑐑 𑐬𑐶𑐳𑐬𑑂𑐔 𑐳𑐾𑐣𑑂𑐚𑐬𑑃 𑐡𑐫𑐾𑐎𑐵 𑐟𑑅𑐐𑐸 𑐜𑐶𑐥𑑀𑐳𑐶𑐚𑐬𑐶 𑐳𑐵𑐂𑐚𑐫𑑂 𑐟𑐮 𑐢𑐵𑑅𑐳𑐵 𑐠𑑂𑐰 𑐩𑐹𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐸𑐟 𑐥𑑁𑐟 𑐳𑐸𑐬𑐎𑑂𑐲𑐵 𑐖𑐸𑐫𑐵 𑐔𑑂𑐰𑐣𑐷 𑐖𑐎 𑐩𑐏𑐸𑐳𑐾 𑐴𑐮𑐶𑐩𑐫𑑂 𑐔𑑂𑐰𑑃𑐥𑐶𑑃 𑐳𑐎𑐳𑐶𑐣𑑃 𑐳𑑂𑐰𑐫𑐾𑐐𑐸 𑐕𑐾𑐮𑐾𑐐𑐸 𑐫𑐵𑐫𑑂 𑐦𑐿𑑋

𑑓) 𑐳𑐩𑑂𑐩𑐵 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵 (Right Method) :- 𑐳𑐩𑑂𑐩𑐵 (𑐥𑐵𑐮𑐶 𑐏𑑃𑐐𑑂𑐰𑑅) 𑐳𑐩𑑂𑐫𑐾𑐎 (𑐳𑑄𑐳𑑂𑐎𑐺𑐟)  𑐐𑐸𑐎𑐷𑐫𑐵 𑐀𑐬𑑂𑐠 𑐏𑑅  “𑐥𑐵𑐫𑑂 𑐕𑐶𑐐𑐸” 𑑋 𑐥𑐵𑐫𑐕𑐶𑐐𑐸 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵 𑐢𑐿𑐐𑐸 𑐩𑐾𑐥𑐶𑐳𑑃 𑐣𑑂𑐴𑑂𑐫𑐵𑐐𑐸 𑐢𑐵𑑅𑐳𑐵𑑃 𑐠𑑅𑐩𑑂𑐴𑑃 𑐧𑐵𑐣𑐵𑐮𑐵𑐎 𑐧𑐶𑐔𑐵𑑅 𑐫𑐵𑐫𑐾 𑐢𑐸𑑄𑐎𑐵 𑐥𑐵𑐫𑐕𑐶 𑐟𑐵𑑅𑐎𑐠𑑃 𑐫𑐵𑐫𑐾𑐐𑐸 𑐖𑑂𑐫𑐵 𑐫𑐵𑐟 𑐳𑐩𑑂𑐩𑐵𑐎𑐩𑑂𑐩 𑐢𑐵𑐂𑐠𑐾𑑃 𑐧𑐵𑐣𑐮𑐵𑐎𑑂𑐎 𑐧𑐶𑐔𑐵 𑐫𑐵𑐣𑐵 𑐕𑐸 𑐐𑐸𑐎𑐠𑑃 𑐫𑐵𑐳𑐵 𑐩𑐹𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐹𑐫𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐖𑐸𑐂 𑐢𑐿𑐐𑐸 𑐏𑑃 𑐠𑐸𑐂𑐎𑐵 𑐫𑐵𑐫𑐾𑐐𑐸 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵 “𑐳𑐩𑑂𑐩𑐵 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵”𑐖𑐸𑐂 𑑋

𑑔) 𑐳𑐶𑐦𑐵𑐬𑐶𑐳𑑂 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵 (Recommended Method):- 𑐕𑐶𑐐𑐸, 𑐖𑐶𑐐𑐸, 𑐗𑐷𑐐𑐸 𑐩𑐹𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐹𑐟, 𑐥𑑁𑐟, 𑐨𑑀𑑃𑐟𑐫𑐵 𑐨𑑁𑐟𑐶𑐎 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐖𑐎 𑐫𑐵𑐫𑐾𑐐𑐸𑐳𑐵 𑐔𑑂𑐰𑐫𑑂 𑐎𑐾𑐣𑐵𑐠𑐾𑑃 𑐕𑐶𑐟 𑐕𑑅𑐥𑐶𑐣𑑂𑐟 𑐫𑑅𑐐𑐸 𑐟𑐬𑐶𑐎𑐵 𑐮𑑂𑐫𑐫𑐾 𑐦𑐸 𑑋 𑐨𑑀𑑃𑐫𑐵 𑐳𑐦𑐹 𑐖𑐎𑐫𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐫𑐵𑐫𑐾𑐐𑐸 𑐩𑐏𑐸𑐳𑐾 𑐰 𑐳𑐦𑐸𑐟𑐷 𑐔𑑂𑐰𑐫𑐵𑑅𑐟𑑅𑐐𑐸 𑐖𑑂𑐘𑐵 𑐫𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐣𑑃 𑐫𑐵𑐫𑐾𑐐𑐸𑐳𑐵 𑐰 𑐳𑐦𑐹𑐫𑐵 𑐨𑑁𑐟𑐶𑐎 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐣𑐵𑐥 𑐣𑐵𑐥𑑃 𑐳𑐦𑐸𑐟𑐷 𑐡𑐸𑐠𑑂𑐫𑐵𑐐𑐸 𑐖𑑂𑐘𑐵 𑐂𑐣𑐵𑐧𑐶𑐫𑐾𑐐𑐸 𑐖𑑂𑐫𑐵 𑐫𑐵𑐫𑐾 𑐦𑐟 𑐢𑐵𑑅𑐳𑐵 𑑒𑑕𑑐𑑐 𑐡𑑃 𑐩𑐮𑑂𑐫𑐵𑐎 𑐥𑐸𑐮𑐵𑐣𑐐𑐸 𑐧𑐸𑐡𑑂𑐢𑑀𑐥𑐡𑐾𑐳 (𑐢𑐩𑑂𑐩 𑐳𑐸𑐟𑑂𑐟) 𑐮𑑂𑐫𑐣𑐵 𑐔𑑂𑐰𑑃 𑐠𑐾𑑃,  𑐕𑐶𑐎𑐾, 𑐕𑑅𑐥𑐶𑐣𑑂𑐎𑐾 𑐡𑐹𑐐𑐸 𑐩𑐹𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐹  𑐩𑐸𑐡𑑂𑐬𑐣𑐫 𑐥𑐶𑐎𑐣𑐵 𑐂𑐣𑐵 𑐧𑐶𑐫𑐾𑐐𑐸 𑑋  𑐠 𑐠𑐾 𑐫𑐵𑐫𑐾 𑐦𑐟  𑐢𑐵𑑅𑐳𑐵 𑐩𑐹𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐳𑐦𑐹𑐫𑐵 𑐨𑑁𑐟𑐶𑐎 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐖𑐎 𑐩𑐏𑐸𑐳𑐾 𑐄𑐎𑐷 𑐡𑐸𑐠𑑂𑐫𑐵𑐐𑐸 𑐖𑑂𑐘𑐵 𑐥𑑂𑐬𑐔𑐵𑐬 𑐖𑐸𑐫𑐵 𑐄𑐎𑐷 𑐡𑐸𑐠𑑂𑐫𑐵𑐐𑐸 𑐖𑑂𑐘𑐵𑐫𑐵 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐣𑑃 𑐖𑐸𑐂𑐐𑐸 𑐏𑐣𑐾𑐡𑐸 𑑋 𑐠𑐸𑐖𑑀𑐎𑐠𑑃 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐫𑐵𑐫𑐾𑐐𑐸 𑐖𑑂𑐫𑐵 𑐠𑐷𑐠𑐷  𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐳𑑄𑐑  𑐳𑑄𑐳𑑂𑐠𑐵𑑃 𑐫𑐵𑐣𑐵 𑐔𑑂𑐰𑑄𑐐𑐸 𑐡𑐸 𑑋 𑐣𑐾𑐥𑐵𑐮 𑐳𑑂𑐚𑐜𑐷  𑐳𑐾𑐣𑑂𑐚𑐬 𑐖𑐥𑐵𑐣𑑂 (𑐣𑐾𑐥𑐵𑐮 𑐀𑐢𑑂𑐫𑐫𑐣 𑐎𑐾𑐣𑑂𑐡𑑂𑐬 𑐖𑐥𑐵𑐣) 𑐄𑐖𑑀𑐐𑐸 𑐕𑐐𑐸 𑐬𑐶𑐳𑐬𑑂𑐔 𑐳𑐾𑐣𑑂𑐚𑐬 𑐏𑑅𑑋 𑐕𑐶𑐟𑑅 𑐕𑑅𑐥𑐶𑐣𑑂𑐟 𑐠𑐠𑐾 𑐳𑑄𑐬𑐎𑑂𑐲𑐞 𑐫𑐵𑐫𑐾𑐟 𑐐𑑂𑐰𑐵𑐴𑐵𑐮𑐶 𑐩𑐵𑑅𑐳𑐵 𑐳𑑂𑐰𑐵𑐥𑐸 𑐟𑐿 𑐡𑐶𑐳𑑃 𑑋
– 𑐜𑐵. 𑐳𑐸𑐰𑐣𑑂 𑐰𑐖𑑂𑐬𑐵𑐔𑐵𑐬𑑂𑐫, 𑐣𑐾.𑐳𑑄. 𑑑𑑑𑑔𑑑.𑑑𑑐(𑐐𑐸𑑃𑐮𑐵) 𑑒𑑘,  
[email protected]

नेपाललिपिँ च्वयातःगु मूवंगु सफू धमाधम् नास जुया वै च्वंगुदुसा उजोगु सफूयात छु ग थे याःसा संरक्षण जुइ धैगु धन्ना सफूया मू थूपिसँ कया वया च्वंगु दु। थुजोगु सफुया संरक्षण यायेगु बिचाः हे अतिकन बानलागु बिचाः खः। थुजोगु बिचाः यात झीसँ ज्याखँय् हिलेगु थौँया आवस्यकता हे जुया वय् धुंकूगु दु। छु गथे यासा थुजोगु मूवंगु सफूया संरक्षण जुइ ले धैगु न्ह्यसः या लिसः माला स्वयेनु।

१) साधारण तरिका (Conventional Method) :- गनँ छगु सफू धुकुती दुने तया संरक्षण यायेगु । थ्व तरिकाँ सफू धैगु भोतया संरक्षण जुइ । अयनँ स्वाभाविकया प्रकोप भुखाय् ब्वया मीँनया वाफय् वया सफू तयातःगु थाय् नास जूया वन धाःसा थुजोगु सफू ल्यनी मखु । व जक मखुसे न्हापा राणा व शाह सासकतेसँ नेपाललिपि या सफूत च्याका छोया अस्वाभाविक कथँ सफूत नास याः थेँ भविष्यय् नँ अथे मजुइ धैगु ग्यारान्टि झीके मदुसा थुजोगु मूवंगु सफूया संरक्षण गनँ छेँ वा सफुकुथी तया संरक्षण जुइगु खने मदु।

२) वैज्ञानिक तरिका (Scientific Method) :- थ्व तरिका स्वाभाविक वा अस्वाभाविक कथँ जुइगु नास यात पने फूगु तरिका खनी। वैज्ञानिक तयेसँ मूवंगु सफूयात डिजिटल कपि दयेका संरक्षण यायेगु तरिकायात वैज्ञानिक तरिका धाइ । डिजिटल कपि दयेकेगु ज्याया लिपा, स्क्यान क्यामरा जक मखुसे पीडीएफ फाइल, ईपेपर् , थेँ जागु वैज्ञानिक तरिकाँ सफू, पौ पिकायेगु ज्याकथँ मूवंगु सफूयात स्क्यान् याना सुरक्षा यायेगु तरिका पिहाँ वया च्वंगु दु। थुजोगु संरक्षण ज्या ब्यक्ति वा पुचः खलःतेसँ छेलेजीकथँ थःगु कम्प्यूटरे जक मखुसे गूगलथेँ जाःगु सर्गतया धुकुती तया थःत मालीबले छेले जीगु तरिकानँ पिहाव वय् धुंकल । मेखतँ धायेगुसा छिगु जिगु मूवंगु सफू पौ वा छूँ डोक्यूमेन्टत सुरक्षित यायेत छिगु जिगु कम्प्यूटरे जक मखुसे गूगल एकाउन्टे तया संरक्षण याये जिल । अयनँ थ्व ज्या ब्यक्तिगत वा पुचःया जःपिसँ जक छेले जीगु तरिका जुल । व सिबे हलिमय् सकसिनँ छेले जीगु तरिका छूँ सरकार वा संघ रिसर्च सेन्टरँ दयेका तःगु डिपोसिटरि साइटय् तल धाःसा थ्व मूवंगु सफुत पौत सुरक्षा जुया च्वनी जक मखुसे हलिमय् च्वँपिँ सकसिनँ स्वयेगु छेलेगु याय् फै।

३) सम्मा तरिका (Right Method) :- सम्मा (पालि खँग्वः) सम्येक (संस्कृत) गुकीया अर्थ खः “पाय् छिगु” । पायछिगु तरिका धैगु मेपिसँ न्ह्यागु धाःसाँ थःम्हँ बानालाक बिचाः याये धुंका पायछि ताःकथँ यायेगु ज्या यात सम्माकम्म धाइथेँ बानलाक्क बिचा याना छु गुकथँ यासा मूवंगु सफूया संरक्षण जुइ धैगु खँ थुइका यायेगु तरिका “सम्मा तरिका”जुइ ।

४) सिफारिस् तरिका (Recommended Method):- छिगु, जिगु, झीगु मूवंगु सफूत, पौत, भोँतया भौतिक संरक्षण जक यायेगुसा च्वय् केनाथेँ छित छःपिन्त यःगु तरिका ल्यये फु । भोँया सफू जकया संरक्षण यायेगु मखुसे व सफुती च्वयाःतःगु ज्ञा या संरक्षण नँ यायेगुसा व सफूया भौतिक संरक्षण नाप नापँ सफुती दुथ्यागु ज्ञा इनाबियेगु ज्या याये फत धाःसा २५०० दँ मल्याक पुलानगु बुद्धोपदेस (धम्म सुत्त) ल्यना च्वँ थेँ, छिके, छःपिन्के दूगु मूवंगु सफू मुद्रनय पिकना इना बियेगु । थ थे याये फत धाःसा मूवंगु सफूया भौतिक संरक्षण जक मखुसे उकी दुथ्यागु ज्ञा प्रचार जुया उकी दुथ्यागु ज्ञाया संरक्षण नँ जुइगु खनेदु । थुजोकथँ संरक्षण यायेगु ज्या थीथी संरक्षण संघ संस्थाँ याना च्वंगु दु । नेपाल स्टडी सेन्टर जपान् (नेपाल अध्ययन केन्द्र जपान) उजोगु छगु रिसर्च सेन्टर खः। छितः छःपिन्त थथे संरक्षण यायेत ग्वाहालि माःसा स्वापु तै दिसँ । – डा. सुवन् वज्राचार्य, ने.सं. ११४१.१०(गुँला) २८, [email protected]

Your support : This site (NLO) is a voluntary effort to save endangered language – Nepalbhasa and its script – Nepal-lipi. You may support translate the articles herein to another language you are expert with and share it to the world. You may also offer other support, please contact us at above email.